3 maja 2002 roku, koło Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych w Dygowie ,zrealizowało ideę upamiętnienia pierwszych osadników ziem zachodnich po II Wojnie Światowej. Na skwerze przy ulicy Kołobrzeskiej w Dygowie posadowiony został kamień , a na nim umieszczono tablicę pamiątkową o treści: PAMIĘCI OSADNIKÓW II WOJNY ŚWIATOWEJ MIESZKAŃCY GMINY DYGOWO, 3 MAJA 2002. Pierwotnie związek planował umieszczenie dwóch tablic pamiątkowych w kościołach w Dygowie i Wrzosowie. Wniosek w tej sprawie wpłynął do urzędu gminy 29 listopada 2001 roku. Koncepcja jednak zmieniła się i 29 stycznia 2002 roku zarząd gminy przychylił się pozytywnie do wniosku związku kombatantów, który zakładał umieszczenie tablicy pamiątkowej na skwerze przy ulicy Kołobrzeskiej. Gmina Dygowo wyraziła zgodę na ufundowanie tablicy. Wykonanie dzieła zlecono artyście Romualdowi Wiśniewskiemu.
Niestety , mimo tak nie odległej przeszłości więcej informacji dotyczących powstania tablicy pamiątkowej nie posiadamy. Koło związku kombatantów w Dygowie już nie istnieje. Archiwa ZKRPiBWP w Szczecinie i Koszalinie nie zwierają żadnych informacji dotyczących tego tematu. Pozostały tyko protokoły z posiedzenia Zarządu Gminy Dygowo ze wzmiankami , o których wspomniałem wyżej. Na szczęście w archiwum gminnym pozostały fotografie z uroczystości odsłonięcia tablicy 3 maja 2002 roku. Na podstawie zdjęć powstał materiał wideo , który obrazuje przebieg uroczystości: Msza św. w kościele parafialnym w Dygowie, przemarsz uczestników uroczystości ulicą Główną na skwer przy ulicy Kołobrzeskiej, przemówienie wójta Stefana Lange, przecięcie wstęgi przez samorządowców i kombatantów , poświęcenie tablicy przez ks. Ireneusza Żejmo (1957-2020) , akademię zorganizowaną w nieistniejącym już Domu Kultury w Dygowie.
Po związku kombatantów koła w Dygowie pozostał sztandar, który przechowywany jest w szkole podstawowej w Dygowie. Z okazji 20-lecia odsłonięcia tablicy pamiątkowej Stowarzyszenie Pamięć i Tożsamość Gminy Dygowo wypożyczyło chorągiew ,aby harcerze z Dygowa prezentowali go podczas uroczystości rocznicowej przy głazie z tablicą. Skład pocztu sztandarowego z 2002 roku widoczny na zdjęciach archiwalnych to od lewej: Tadeusz Wrzyszcz (1926-2015), Jan Malak (1915-2007), Kazimierz Budziński (1927-2021).
Przygotowując ten materiał rozmawiałem z osobami , które pamiętają wydarzenie związane z odsłonięciem tablicy poświęconej osadnikom. Wszyscy rozmówcy podkreślali ,że orędownikiem przedsięwzięcia był Jan Olbryś ( 1921-2009)- przewodniczący koła Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych w Dygowie.
Tu kilka słów o Honorowym Obywatelu Gminy Dygowo ( Akt nadania Rady Gminy Dygowo z 27.02.1995 r). Przed wybuchem II Wojny Światowej Jan Olbryś wojny uczył się w szkole podoficerskiej w Koninie . Żołnierz kampanii wrześniowej 1939 roku, którą zakończył 18 września pod Tarnopolem. W czasie wojny przebywał w niewoli w Żaganiu. W 1946 r. przyjechał do Kołobrzegu. Następnie przeprowadził się do Jazów , gdzie przez wiele lat był w tamtejszej szkole nauczycielem. Był radnym Gminnej Rady Narodowej w Dygowie przez trzy kadencje w latach 1978 - 1988. Był również radnym Powiatowej Rady Narodowej w Kołobrzegu. W 2004 roku otrzymał od Rady Miejskiej w Kołobrzegu tytuł „Zasłużony dla Miasta Kołobrzegu”. Zasiadał w zarządach organizacji kombatanckich, Klubu Pioniera, Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, Związku Nauczycielstwa Polskiego. Był wielokrotnie odznaczany i wyróżniany.
W dniu dzisiejszym z inicjatywy Stowarzyszenia Pamięć i Tożsamość Gminy Dygowo upamiętniono 20 rocznicę odsłonięcia tablicy pamiątkowej poświęconej Osadnikom II Wojny Światowej. Przedstawiciele organizacji w osobach: Marek Kawęcki, Zbigniew Drewniak i Edyta Wojciechowska złożyli okolicznościowa wiązankę z biało-czerwonych kwiatów i zapalili znicze. Kwiaty złożyli również Wójt Gminy Dygowo, Grzegorz Starczyk i Przewodniczący Rady Gminy Dygowo , Jerzy Leszczyński. Tę małą uroczystość uświetniła obecność harcerzy i zuchów z Dygowa: 75 Drużyny Harcerskiej Globina i 50 Gromady Zuchowej TUPOT STU STÓP. Harcerze honorowo na czas złożenia kwiatów przy tablicy pamiątkowej wystawili poczet ze sztandarem nie istniejącego już koła Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych w Dygowie.
